Corona als kans: vergemeenschappelijking van de zorg
Schatmakers jagen maatschappelijk ondernemerschap aan. Dankzij maatschappelijk ondernemerschap ontstaat een effectieve samenwerking tussen overheid markt en gemeenschap.
Corona als kans: vergemeenschappelijking van de zorg
Door Jeroen den Uyl 28 mei 2020
Ik werd getriggered. Ik loop er al een tijdje mee. Voor de doorbraak van het Corona-virus verscheen het rapport ‘De Aangekondigde Ondergang’ van de onderzoekscommissie die onderzoek deed naar het faillissement van de twee ziekenhuizen (Slotervaartziekenhuis en IJsselmeerziekenhuizen) in 2018. Het spreekt helder over een falend zorgstelsel waar de patiënt het nakijken heeft gehad.
Marktwerking in de zorg
Het faillissement van het Slotervaartziekenhuis en de IJsselmeerziekenhuizen maakte duidelijk dat het zorgstelsel heeft gefaald. Het centrale element is de marktwerking. Het is een vreemd idee dat ziekenhuizen worden beschouwd als bedrijven die vrijelijk in de markt kunnen opereren, kunnen fuseren of afstoten etc. De economische rationaliteit is de drijfveer terwijl het gaat over mensen die in een regio wonen met een behoefte aan zorg.
Burgers centraal stellen
Dat kan anders. Als we de burgers nu eens echt centraal stellen? En hun het vertrouwen geven dat zij hun zorg zelf kunnen aansturen? Als we burgers serieus zouden nemen, zouden we hun de keus kunnen laten als individu het huidige systeem te blijven te benutten, of hen over te laten springen naar een collectieve variant waar zij als inwoners van een gebied, gezamenlijk het beheer van de ziekenhuiszorg overnemen. Dat noem ik vergemeenschappelijken. In mijn boek “Powerswitch, afscheid van een dikke overheid en een dikke markt” ga ik hier uitgebreid op.
Burgers weten het veel beter dan we denken, als ze zich maar verantwoordelijk weten, dan komt de wijsheid meteen. Als je ze onmachtig en dociel subject ziet en behandelt, dan gaan zich daar naar gedragen. Nobelprijswinnaar Elinor Oström zei het al: beleidsmakers weten echt niet meer dan wat betrokken burgers al weten. Het idee dat kennis op één plek kan bestaan van waaruit beleid wordt geformuleerd, is achterhaald. Dus zet die burgers dan ook in hun kracht en maak ze verantwoordelijk.
Hoe zien die vergemeenschappelijkte ziekenhuizen eruit?
Basisziekenhuizen zoals Slotervaartziekenhuis en IJsselmeerziekenhuizen verzorgen in wezen een regionale zorgfunctie. Door te vergemeenschappelijken halen we de macht weg bij zorgverzekeraars en overheid. De inwoners financieren het ziekenhuis uit eigen zak (hun ziektekostenpremie is daar ruimschoots voldoende voor). Zijn zij qualitate qua lid van het coöperatieve ziekenhuis en daarmee gezaghebbend over het bestuur, het personeel, de kwaliteit etc. Het ziekenhuis verschaft de zorg, de inwoners zijn eigenaar en daarmee in staat invloed te hebben op het zorgaanbod.
De inwoners bepalen het serviceniveau en het kostenniveau. De meting van kwaliteit gebeurt door de inwoners zelf, al of niet uitbesteed aan een keuringsinstituut. En dus bepalen zij hoe dat dicht bij de patiënten staat. Ook informele zorg, mantelzorg, preventieve zorg, zullen door de inwoners in ogenschouw genomen. Het is onderdeel van hun ‘taak’ geworden. Immers ze hebben baat bij lagere kosten. Gezond verstand krijgt meer ruimte. Waar ze bestaande zorg als maatstaf nemen zijn ze daar natuurlijk vrij in.
Deze omkering stelt inwoners van een gebied als Lelystad en omstreken in staat volledig hun eigen zorg samen te bepalen. Zie hieronder het kaartje van het zogenaamde adherentie-gebied van Lelystad.
Onderlinge verzekering
In wezen is de omkering niets anders dan een onderlinge verzekering. De kosten en risico’s van ziekte van elk individu wordt over de mede-inwoners omgeslagen.
Zorgverzekeraars keren terug naar hun ontstaan
Vergemeenschappelijking van de zorg betekent het einde van de huidige zorgverzekeraars. Ooit waren zij zelf een product van zelforganisatie, van onderlinge verzekeringen. Meestal zijn ze zelf het resultaat van een fusie van talloze kleine lokale verzekeraars. Daar zullen ze weer naar terugkeren. Het medisch personeel zal ook een andere inbedding krijgen, terug naar de bedoeling: minder externe verantwoording, uren declareren, bonnetjes bewaren en onnodige passie-bedervende activiteiten. En in plaats daarvan krijgen zij meer direct contact met de klant, de klant die in wezen behalve klant ook eigenaar is. Een betrokken klant zo te zeggen. Dat verandert de zorg-relatie in een meer horizontale relatie.
Morgen starten (in Winterswijk?)
Dit kan morgen starten. Met een paar heldere randvoorwaarden kunnen we inwoners verlokken over te stappen en eigenaarschap te nemen van hun eigen zorg. Zoals ze dat nu al doen voor buurtzorg en ouderenzorg. Uiteraard vraagt dit politiek leiderschap. De Corona-crisis laat zien dat heilige huisjes makkelijk aangetast kunnen worden. En dat is nodig. Want vergemeenschappelijking tast de macht van zorgverzekeraars en vastgoedbezitter en zorgondernemers aan. Voor politieke leiders die de participatiesamenleving hoog hebben is dit een concrete mogelijkheid daar uitvoering aan te geven.
In een vergemeenschappelijkte ziekenhuiszorg voeren inwoners met elkaar het gesprek over wat goede ziekenhuiszorg is. Weg van de markt en weg van de overheid en op weg naar een vitale samenleving waar mensen hun belang in de zorg samen oplossen.
In Winterswijk dreigt het ziekenhuis verschraald te worden. Daar kan inderdaad op korte termijn gestart worden. Met een goed draagvlak van de locatie gemeente gaat dat vast lukken!
Betrokken inwoners, meer draagvlak voor Corona-maatregelen
En ja wat verandert dit aan de huidige Corona-crisis? Als inwoners zich meer beseffen dat hun eigen ziekenhuis ruimte moet maken voor de Corona-zieken, dan is het draagvlak om je aan de regels te houden groter, om te voorkomen dat het zover komt. Dan is het begrip groter dat er prioriteiten worden gesteld en dat daar ieder persoonlijke gedrag en betrokkenheid voor nodig is. Dan wordt de waardering voor de zorgverleners nog groter. Betrokken inwoners verhogen de kwaliteit en waardering voor de zorg.
Jeroen den Uyl – 28 mei 2020